نیل-شمل
بوته ای شکل – دو ساله با ساقه چوبی .
گل : گل آذین خوشه ای و به رنگ سفید – صورتی و ارغوانی – هر گل دارای 5 کاسبرگ .
میوه مانند تخم فلفل سبز است .
زمان کاشت : اوایل بهار .
اتشار جغرافیایی : جنوب کشور و بلوچستان .
تاریخ نگاران منشاء این گیاه را هند میدانند واژه سانسکریت آن نیلا nila به معنی آبی پر رنگ است این ماده در رنگ الیاف بسیار با اهمیت بود . نیل از هند به کابل و سپس به خراسان میرسید و این ولایت از دیر باز یکی از مراکز مهم صادرات نیل بوده است . در قرن یازدهم میلادی نواحی خوزستان و فارس به خاطر و جود کارگاههای نساجی و شرایط آبیاری و هوای گرمسیری منطقه ی مهمی بارای پرورش نیل محسوب میشود .
در حال حاضر این گیاه در منطقه بنگال و گجرات کشت میشود روش سنتی بدست آوردن رنگ از نیل در هند به صورت زبر است :
برگهای گیاه را که حدود 75 درصد تا 90 درصد رنگ در آن یافت میشود خشک میکنند و پس از خرد کردن در ظرفهایی قرار میدهند و به آن آب میافزایند . مایع بدست آمده در ظروف زیرین جمع میشود . این مایع به رنگ زرد مایل به سبز است که تحت فشار آب آن گرفته میشود و به صورت خمیر در میآید و سپس به قطعات کوچک بریده و حمل میشود .
روش فعلی به این صورت است که پس از جدا کردن برگها از شاخه آن را در حوزهای چوبی میریزند و روی برگها چوب سنگین قرار میدهند و حوض را با آب پر میکنند . پس از چند ساعت تخمی ر برگها آغاز میشود و اننیدرید کربنیک و اکسیژن از برگها متصاعد میشود . آب سطح حوض ابتدا به رنگ زرد و سپس سبز تغییر میکند پس از تکمیل تخمیر برگها را از آب در می آورند و در ظرف دیگری میریزند و به سرعت به هم میزنند . وجود اکسیژن هوا باعث اکسیده شدن آن میشود و رنگ آن آبی پر رنگ میشود . البته میتوان با اضافه کردن مقداری امونیاک با سود عمل رسوب را سریعتر کرد . پس از کامل شدن عمل رسوب آب روی آن را خالی و رسوب را از صافی رد میکنند . حاصل عمل تکه های بزرگ و یا پودر نرم است . از آنجا که نیل ماده رنگی گرانی است قاچاق آن و همچنین اضافه کردن مواد مصنوعی به آن رایج است . در صورتی که نیل طبیعی دارای خصوصیات منحصر به فردی است که از طریق آن میتوان از طبیعی بودن ان اطلاع حاصل کرد .
از خصوصیات نیل طبیعی این است که در آب حل نمی شود و مواد آلی مانند الکل و اتر در آتن تاثیری ندارد . ولی اسد سولفوریک و اسید نیتریک نیل را در خود حل میکند . خصوصا اسید نیتریک ان را به زرد تغییر میدهد . اگر نیل را بجوشانیم بوی مخصوصی میدهد و از آن بخار سرخ متصاعد میشود . که اگر روی بخار ظرفی شیشهای بگیریم کریستالهایی دیده میشود ؛ این ماده ایندیگوتین است . همچنین سوزاندن نیل نیز بوی مخصوصی را از آن متصاعد میکند .
با آزمایش پتاس نیز آنیلین موجود در نیل از آن خارج میشود .
یکی دیگر از خصوصیات نیل این است که اگر برگهای آن را در مقابل اشعه خورشید قرار دهید سفید رنگ میشود و اگر همان برگ را در دست خورد کنید ؛ ماده سبز رنگی از آن خارج میشود و به رنگ آبی در می آید دانه های نیل را در اوایل بهار و یا پاییز در زمین میکارند و گاهی اوقات برای اینکه زودتر سبز شود مدت دو روز آن را در آب نگه میدارند و پس از جوانه زدن در زمین اصلی میکارند .
برای تهیه رنگ از بوته نیل باید ابتدا بوته را قبل از دمیدن آفتاب از قسمت فوقانی بوته ، در حدود 10 سانتیمتر بالاتر از خاک ، جدا کرد و بوته ها در مقابل آفتاب قرار داد تا خوب خشک شود ، سپس برگها را از شاخه ها جدا کرد .
برای رنگرزی با نیل باید رنگ را به طور خالص آماده کرد ، که به آن در اصطلاح رنگرزی محلول مادر میگویند . دستور آن چنین است که 7 گرم سود سوز آور تازه را در آب حل میکنیم ، 60 گرم نیل به ان اضافه میکنیم و سپس محلول را خوب هم میزنیم و انقدر بدان اضافه میکنیم تا حجم محلول به 3 لیتر برسد . محلول را مدت نیم ساعت به حال خود میگذاریم ، پس از این مدت محلول شفاف و زرد رنگی به دست خواهد امد که اگر قطره ای از آن را روی شیشه بریزیم به رنگ ابی در خواهد آمد .
این محلول را در ظرف در بسته نگهداری میکنیم و هر گاه برای رنگ رزی از درصد مختلف آن به نسبت تیرگی رنگ استفاده میکنیم .
نیل به آسانی جذب پشم نمیگردد و رنکرزی با آن احتیاج به مهارت رنگرز دارد تا نیل را با بهترین مواد از پشم تا آب و دندانه به کار گیرد .
با استفاده از نیل انواع سبزها را نیز با ترکیب رنگ زرد به دست می آورند .
بر گرفته از کتاب : فرایند و روشهای رنگرزی الیاف با مواد طبیعی ویکتوریا ج . افشار اتشارات دانشگاه هنر تهران 1375
مهندسی نساجی گیلان:. گیل تکس
سایت تخصصی نساجی و پوشاک
مهندسی نساجی گیلان:. گیل تکس
سایت تخصصی نساجی و پوشاکدرباره من
پایگاه تخصصی نساجی و پوشاک
گیل تکس
به کانال تلگرام ما بپیوندید:
www.t.me/taroopod
================
ادامه...
آمار : 5857730 بازدید
Powered by Blogsky
معرفی چند رنگزای طبیعی نیل-شمل
اسپرک ( ورث ) – Reseda Luteola
اسپرک ( ورث ) – Reseda Luteola
گیاه یک ساله یا چند ساله تا اندازه ای کرک دار ، سبز کمرنگ به اندازه 20 الی 60 سانتیمتر .
گل : زرد رنگ ، کاسه برگهای خطی ، نیزه ای گل آذین خوشه ای .
مشخصات برگ : برگهای متناوب و ساده
موسم گل فروردین و اردیبهشت .
انتشار جغرافیایی : البرز ، تهران ، اطراف کرج ، قزوین ، منجیل ، شیرین سر ، آذر بایجان ، سراب ، خراسان ، تربت حیدریه ، شیراز .
این گیاه در آسای میانه و ایران به صورت وحشی و خود رو یافت میشود و حدود پنج هزار سال است که برای رنگرزی از آن استفاده میشود و رنگ حاصل از آن دارای ثبات کم نظیری است .
اسپرک نرمی و لطافت خاصی به الیاف پشمی و ابریشمی میبخشد نوع اهلی آن که برای استفاده از ماده رنگی ان کشت میشود ، دارای بوته ای به رنگ سبز روشن و شاخه های بلند و باریک به طول یک متر و نیم است .
نوع وحشی آن دارای شاخ و برگ زیاد و گل کم است و در اراضی مرطوب و شنزاردیده میشود . بهترین مناطق برای رشد این گیاه نواحی خراسان و کرمان و یزد است .
تمام قسمتهای گیاه دارای ماده رنگی است ولی ریشه آن کمتر از سایر قسمتها دارای ماده رنگی است و گلهای آن فراوانترین منبع رنگ محسوب میشوند ماده رنگی آن جوهر کارتامیک (Carthamic) است .
در ماههای آخر بهار و اوایل تابستان تخم اسپرک را در زمین میپاشند و پس از آنکه بزرگ و بارور شد آن را میچینند و در آفتاب خشک میکنند این عمل باید پیش از ریختن شکوفه ها انجام شود . از گیاه تازه نیز میتوان برای رنگرزی استفاده کرد . قسمت ریشه را که ماده رنگی کمتری دارد جدا میکنند و از بقیه قسمتها پس از خرد کردن استفاده میکنند . برای گرفتن رنگ باید مثل اغلب گیاهان آن را ساعتی جوشانید و پس از صاف شدن مورد استفاده قرار داد.
معرفی چند رنگزای طبیعی
روناس
گیاه علفی پایا.
گل : آذین گرزن ، واحد 5 کاسبرگ سبز ، 5 گلبرگ زرد .
میوه : آبدار سیاه رنگ ، کرک دار ، میوه آن به اندازه خردل است .
برگ : سبز رنگ ساده با لبه صاف ؛ اگر برگ را در بین دستها مالش دهیم دست به رنگ قرمز تند مایل به سیاه در میآید
مشخصات ریشه : ریشه از نوع راست ساده
است . ریشه این گیاه در نواحی شن زار تا عمق یک متری خاک فرو میرود . در
رنگرزی با رناس مهمترین عامل میزان عمر ریشه است . رنگهای قرمز شاداب و
متمایل به سرخ از ریشه های چهار و ÷نج ساله آن به دست می آید و ریشه هفت
ساله رنگهای لاکی و ارغوانی و ریشه های سه ساله نارنجی تیره پدید می آورد
.جنس رناس نیز در رنگ آن عامل موثری است . از ریشه گونه هایی که در مناطق
سردسیری میرویند ، لاکی پر مایه تری نسبت به مناطق معتدل و گرمسیر به دست
می آید .
به همین علت است که رنگ لاکی به دست
آمده از رناس آذربایجان و خراسان که مناطق سردسیری هستند با رنگهای بدست
آمده از رناس کرمان و فارس ، که مناطق گرمسیری محسوب میشوند تفاوت بارزی
دارد
معرفی چند رنگزای طبیعی
اشنایی با پوست انار
درختچه :به ارتفاع 2 تا 5 متر
گل : نسبتا درشت به رنگ قرمز لاکی ، کاسه گوشتی ، قرمز رنگ و پایا .
میوه : بزگ ، گوشتی و غالبا کروی به رنگ قرمز .
انتشار جغرافیایی : تقریبا در تمام
ایران بخصوص در ساوه ، بندر گز و نقاط دیگر کاشته میشوند و بصورت خودرو در
سواحل دریای خزر و در جنگلهای شمال به فراوانی یافت میشوند این گونه انار
دارای میوه کوچک و غیر خوراکی است و به نام گلنار معروف است رنگ گل آن
قرمز است .
این گیاه دارای تانن است که بیشترین مقدار ان در کاسه میوه است . در هر میوه تا حدود 40 درصد تانن یافت میشود .
از پوست میوه آن برای رنگرزی پشم و
ابریشم استفاده میشود . در فصل پاییز پوست آن را جدا کرده و در آفتاب خشک
میکنند . بعد از جوشاندن با آب ، رنگ بدست آمده را صاف میکنند و مورد
استفاده قرار میدهند .
با ترکیبات مختلف رنگهای متفاوتی از
آن بدست می آید . پاره ای از بافندگان ایلیاتی فارس و بیشتر قشقایی ها از
پ.ست انار رنگ طلایی بسیار فاخری بدست می اورند .
حلال پوست انار آب است . و رنگرزی بدون دندانه کردن میتوان از آن استفاده کرد ولی ثبات خوبی ندارند .
ضمنا از این گیاه برای بدست آوردن رنگ سیاه و خاکستری استفاده میشود .
برای بدست آوردن رنگ مشکی پر کلاغی از
رنگ پوست انار و زاج سیاه استقاده میکنند . قابل توجه است که ثبات رنگ
بدست آمده از این گیاه بسیار بهتر از برخی از رنگهای شیمیایی است .
منبع : ج . افشار - ویکتوریا – فرایند و روشهای رنگرزی الیاف با مواد طبیعی – انتشارات دانشگاه هنر – ص 103 و 104
این درختچه در پوست ، میوه و در ریشه
دارای ماده مازئجی است اندازه این ماده در پوست و میوه آن هب 20 تا 50
درصد میرسد آمار نشان میدهد که این ماده از تمام مواد مازوجی دیگر بیشتر
در ایران مصرف میشود .
تاثیر مواد گوناگون در پوست انار :
مواد اسیدی : اسیدها رنگ محلول را قدری قرمز میکنند بی کرومات پتاسیم Cr2 O7 K2رنگ محلول را قرمز مینماید .
املاح قلع رسوب زرد رنگ تولید مینماید و روش رنگرزی ان با سایر رنگهای طبیعی یکسان میباشد .
منبع : سهی زاده ابیانه – مرتضی – تکمیل فراورده های نساجی و رنگرزی – انتشارات دهخدا – ص 40 و 39
معرفی پارچه های سه بعدی دوجداره
پارچه های سه بعدی پارچه هایی با ساختار حلقوی بوده که از اتصال دو پارچه
جدا از هم بوسیله نخهای متصل کننده ( Spacer threads ) ایجاد می شوند. این
پارچه ها به علت داشتن ساختمان سه بعدی و همچنین فضای خالی بین دو سطح
پارچه، دارای خصوصیات متنوعی نظیر گردش هوای کافی داخل پارچه، قابلیت
برگشت پذیری بینظیر پس از اعمال نیرو، قابلیت جذب رطوبت به داخل ساختمان
پارچه، نفوذ پذیری هوا، قابلیت انتقال بخار آب از سطح پارچه، سبکی و ...
می باشند و لذا این خصوصیات کاربردهای متنوعی را برای این پارچه ها فراهم
کرده است. همچنین ضخامتهای متفاوتی برای این پارچه ها قابل دسترس می باشد
که البته برای مصارف مختلف، به طور تخصصی ضخامت مناسب پیشنهاد می شود.
خصوصیات پارچه سه بعدی
پارچه های سه بعدی
به علت داشتن ساختمانی سه بعدی و همچنین فضای خالی بین دو سطح پارچه،
دارای خصوصیات متنوعی نظیر گردش هوای کافی داخل پارچه، قابلیت برگشت پذیری
بینظیر پس از اعمال نیرو، قابلیت جذب رطوبت به داخل ساختمان پارچه، نفوذ
پذیری هوا، قابلیت انتقال بخار آب از سطح پارچه، سبکی و ... می باشند.
رنگرزی کالای پلی استر-پنبه دو مرحله ای با رنگزای دیسپرس و ری
گزارش آزمایشگاه رنگرزی مصنوعی
عنوان آزمایش :
رنگرزی کالای پلی استر-پنبه دو مرحله ای با رنگزای دیسپرس و ری اکتیو
پنبه /پلی استر
عموما این مخلوط ها با نسبت 33/67 یا 50/50 استفاده میشوند.متراژهای پایین آن بروش رمق کشی و متراژهای بالای آن بروش مداوم است هم تک حمامه هم دو حمامه میتوان این مخلوطها را رنگرزی کرد.در روش دو حمامه ابتدا جزء پلی استر و سپس جزئ سلولزی رنگرزی میشود. رنگرزی دیسپرس برای پلی استر و از رنگزای مستقیم یا خمی یا ری اکتیو جهت جزء سلولزی استفاده میشوند.نوع رنگزای دیسپرس از نظر نوع انرزی بستگی به سرباز یا تحت فشار بودن دستگاه دارد.
برای هر سه رنگزای خمی و مستقیم و ری اکتیو نمک اضافه می شود.برای رمق کشی0نمک از تجمع رنگزاهای دیسپرس کننده جلوگیری میکند)روش مداوم جهت پنبه پلی استر این روش به نام pad-steam یا pad-thermosol استفاده میشود.
بطوریکه در حمام اول فقط رنگزا پد میشود خشک میشود و قبل از خشک شدن pick up تنظیم میگردد.بعد رنگزای دیسپرس fix میشود بعد برای خمی یا ری اکتیو chemical pad انجام میشود.
نکته
برای متراژهای متوسط از سیستم pad bath استفاده میشود به طوریکه بعد ار پد شیمیایی مرحله ی بخار وجود نداشته و به مدت 6-24 ساعت غلتک شامل کالا چرخانده شده و گاهی اوقات از مواد ضد مهاجرت نیز در حمام پد استفاده میشود.
عنوان آزمایش : رنگرزی کالای استاتی با رنگزای دیسپرس
گزارش آزمایشگاه رنگرزی مصنوعی
عنوان آزمایش : رنگرزی کالای استاتی با رنگزای دیسپرس
هدف از انجام آزمایش :
بررسی تأثیر دما
الیاف استات سلولز
الیاف استات سلولز جزئ ایاف هیدروفوبیکی (آب گریز) هستند که در صنعت نساجی بکار میروند در مقایسه با الیاف سلولزی و الیاف پروتئینی درخشندگی قابل ملاحظه ای دارد ولی دارای خاصیت جذب آب کمتری نسبت به الیاف طبیعی خواه سلولزی،خواه سلولزی اصلاح شده و خواه الیاف پروتئینی هستند.
خواص الیاف استات:
1- حساسیت الیاف به کدر شدن در آب جوش
2- حلالیت آنها در بسیاری از حلالهای آلی
3- حساسیت به هیدرولیز شدن یا صابونی شدن
4- جذب آب کم
ترمو پلاست بودن ادامه مطلب ...رنگرزی اکریلیک با مواد رنگزای بازیک
بهترین و مناسب ترین طبقه از مواد رنگزا که
برای رنگرزی اکریلیک به کاربرده می شوند ، مواد رنگزای بازیک یا کاتیونیک می باشند.گرچه این
طبقه از مواد رنگزا بر روی الیاف پنبه و
پشم ثبات نوری و شستشویی بسیار پایینی دارند اما خواص ثباتی آنها بر روی الیاف اکریلیک خوب است.
رنگرزی اکریلیک با مواد رنگزای بازیک طی سه مرحله انجام می شود.
-1ماده
رنگزا جذب سطح الیاف می شود
-2ماده رنگزا از سطح الیاف به داخل آن نفوذ می کند
-3ماده رنگزا در داخل الیاف تثبیت می شود.
رنگرزی الیاف اکریلیک با مواد رنگزای بازیک مشکلاتی را به همراه داشته و معمولاً حصول
رنگرزی یکنواخت دشوار می باشد. برای برطرف کردن مشکل فوق معمولاً از مواد کمکی که به
آنها کند کننده یا ریتاردر می گویند
استفاده می شود. ریتاردر ها موادی هستند که باعث یکنواخت شدن رنگرزی می شوند.