مهندسی نساجی گیلان:. گیل تکس

سایت تخصصی نساجی و پوشاک

مهندسی نساجی گیلان:. گیل تکس

سایت تخصصی نساجی و پوشاک

مراحل و شرایط رنگرزی پارچه پلی‌استر

آماده سازی پارچه قبل از ورود به مرحله رنگرزی، از جمله مواردی است که می‌تواند نقش مهمی را در ایجاد یک شید رنگی مطلوب و یکنواخت ایفا نماید.

از جمله عملیاتی که باید در این مرحله صورت گیرد، عاری نمودن پارچه از هرگونه چربی و کثیفی است. به عنوان مثال، پارچه‌های %۱۰۰پلی‌استر با لاکرا، به دلیل راحتی در عملیات بافندگی از روغن‌های استرچ  استفاده می‌کنند که معمولاً ترکیباتی از روغن‌های آلی و امولسی فایرها هستند.   

 این روغن‌ها باید پس از شستشوی اولیه به راحتی از پارچه خارج ‌شوند اما متاسفانه به دلیل نامرغوب بودن برخی از این مواد، این امکان فراهم نمی‌شود. جهت زدودن روغن‌های لاکرا که سخت‌تر از روغن‌های استرچ از پارچه خارج می‌شوند، از موادی به نام Oil Remove استفاده می‌گردد که صابون‌های حلال‌داری هستند و قابلیت زدودن هرگونه چربی را دارند. این مواد باید قبل از شروع عملیات رنگرزی و در دمای جوش به مدت ۴۵-۳۰ دقیقه به کار گرفته شود.

صابون حلال داری که می‌تواند در این مرحله بسیار پرکاربرد باشد، ترکیبی از % ۲۵ پرکلرواتیلن و یک صابون نانیونیک مول ۶ به مقدار %۶ همراه با g/L 5/0 یکنواخت کننده مرغوب می‌تواند استفاده گردد. این صابون قادر است به راحتی چربی‌ها و روغن‌های موجود در پارچه را بزداید و به هیچ وجه بر روی لاکرای موجود در پارچه اثر سویی نخواهند داشت.

در حال حاضر، جدیدترین صابون موجود در بازار صابونی است که حین رنگرزی به میزان حدود g/L 5/0 به همراه بقیه مواد استفاده می‌شود، بدون اینکه تغییری در زمان و دمای عملیات رنگرزی رخ دهد؛ در واقع، با استفاده از این صابون مرحله شستشو حذف می‌گردد و به از بین بردن بهتر چربی‌ها و روغن‌ها کمک فراوانی می‌نماید. لازم به ذکر است که صابون موردنظر تا دمای °c130 نیز پایدار است. این نسخه برای شستشوی سخت‌ترین نوع نخ (اسپان،فیلامنت و …)  و بالاترین میزان روغن در نخ‌های پلی‌استری لاکرادار ( به عنوان مثال لاکرا  %۹ مورد استفاده در  پارچه‌های غواصی یا ساپورت) به کار برده می‌شود. نخ لاکرا هنگام ریسیده شدن اضافه می‌شود، به این صورت که یک بوبین نخ و یک بوبین اسپان روی هم تابیده شده و چون ساختار نخ منوفیلامینت است، نخ اسپان به صورت غلاف داخل مونوفیلامنت قرار می‌گیرد و تولید نخ لاکرا می‌کند. اگرچه لاکرا حساس به محیط قلیایی است، اما به دلیل ساختاری غلافی که دارد، در پخت قلیایی آسیب نمی بیند.

 

– مواد تعاونی که در سیستم رنگرزی با رنگزای دیسپرس می‌تواند استفاده گردد، چیست؟

مواد تعاونی در این نوع سیستم رنگرزی می‌تواند به عنوان مهمترین عامل جهت رنگرزی یکنواخت و مطلوب در نظر گرفته شود که بهتر است  حتی به مدت ۱۰ دقیقه به کالا آغشته گردد و سپس، از رنگزا استفاده گردد.

از جمله مواد تعاونی در رنگرزی با رنگزای دیسپرس،  استفاده از اسید استیک است که با توجه به کالرایندکس‌های مختلف رنگزا، متفاوت است. هنگام استفاده از یک رنگزای مخلوط همچون دیسپرس/راکتیو توجه به تغییردامنه pH از نکات مهمی است که باید بسیار موردتوجه قرار گیرد. به عنوان مثال، زمانی که دامنه pH رنگزا بین ۴ تا ۹ باشد، می‌توان از اسید صرفنظر کرد و یا اگر pH آبی که استفاده می‌کنیم، ۷ باشد تجربه ثابت کرده است که عدم استفاده از اسید هیچ گونه مشکلی را به وجود نمی‌آورد؛ البته توجه به این نکته ضروری است که هنگام استفاده از یک رنگزای ترکیبی، بایستی هریک از رنگزاها از خواص یکسانی برخوردار باشند، در غیر اینصورت استفاده از اسید ضروری است.

خدمات نساجی امید, [۲۱.۰۸.۱۷ ۲۲:۴۳]
از دیگر مواد تعاونی موردنیاز، دیسپرس کننده است که به نظر من بهتر است دیسپرس کننده هرچه قدر که مدنظر است، مقدار بیشترش را با پودر رنگ خشک مخلوط کرده و آب نسبتاً داغی را به آن اضافه نماییم تا رنگ به اصطلاح سریعتر باز شود و پس از آن، بهتر است که قبل از ورود رنگزا به حمام دستگاه، ۲۰ دقیقه زمان بدهیم تا در همان ظرف محلول، رنگزا به شکل دیسپرس دربیاید.

ماده تعاونی دیگر، یکنواخت کننده است که در این سیستم، حتی یکنواخت کننده بر دیسپرس کننده ارجحیت دارد چراکه یکنواخت کننده الیگومرهای موجود در پلی‌استر را از بین می‌برد و از مخلوط شدن با رنگزایمان جلوگیری می‌نماید. عدم استفاده از یکنواخت کننده، موجب ایجاد توده‌های نامحلولی می‌گردد که می‌تواند در حفره‌های مختلف دستگاه محبوس شوند و در هر بار رنگرزی، مقداری از این توده‌ها خارج شود و موجب بروز مشکلات مختلف همچون نایکنواختی در رنگرزی گردد.

 

– طبقه‌بندی رنگزای دیسپرس و انواع روش‌های رنگرزی در این سیستم به چه صورت است؟

در مورد پارچه پلی‌استر، رنگزای دیسپرس از جمله رنگزاهایی است که می‌تواند شید رنگی مطلوبی را ایجاد نماید و در واقع، به عنوان بهترین نوع رنگ جهت رنگرزی این پارچه مصنوعی شناخته شده است.

رنگزای دیسپرس از لحاظ مقاومت دمایی و میزان انرژی را به۴ کلاس تقسیم می‌شود که با توجه به نوع کاربرد نهایی، بایستی کلاس رنگزای موردنظر انتخاب گردد و با انتخاب نوع رنگزا، می‌توان روش رنگرزی و نوع ماشین‌آلات مصرفی را انتخاب نمود.

۱- رنگزای کلاس A: این نوع رنگزا، میکرومولکول‌هایLow Energy هستند که برای پارچه‌های پلی‌استر با روش کریری استفاده می‌شود؛ همچنین، عمده مصرف آن مربوط به رنگرزی دی استات در دمای  °c85  است.

۲- رنگزای کلاس B: این نوع رنگزا، در دسته رنگ‌های Medium Energy قرار دارند که عملیات رنگرزی تحت دمای جوش°c 105-98  صورت می‌گیرد و به رنگرزی به روش کریر معروف است.

۳- رنگزای کلاس C: عملیات رنگرزی توسط این دسته از رنگزاها در دمای  °c 130 انجام می‌گیرد که اصطلاحاً به آن رنگرزی در دمای بالا (High Temprature) گفته می‌شود.

۴- رنگزای کلاس D: چهارمین کلاس رنگزای دیسپرس دارای Sublimation بسیار بالایی است که جهت رنگرزی در دمای °c 220 مورداستفاده قرار می‌گیرند. این نوع رنگزاها که قابل استفاده در چاپ هم هستند، در ماشین‌آلات ترموزول جهت عملیات رنگرزی استفاده می‌گردند.

باتوجه به نوع کاربرد نهایی، بهتر است که برای رنگ‌ها و شیدهای مختلف از یک کلاس رنگزا استفاده گردد؛ به عنوان مثال برای رمق‌کشی، رنگزای کلاس C پیشنهاد می‌شود و اگر قصد بر ترکیب است، استفاده از ترکیب کلاس رنگزای C و D و یا B و C ترجیح داده می‌شود که دارای Sublimation بسیار نزدیکی نسبت به یکدیگر هستند.
– روش رنگرزی با رنگزای دیسپرس به چه صورت است و  رعایت چه مواردی می‌تواند به ارتقا کیفیت رنگرزی و کالا بیافزاید؟

از نکات حائز اهمیت در رنگرزی دیسپرس شیب دمایی رنگرزی است. معمولاً رنگرزی از دمای°C 40  شروع می‌گردد و بهترین شیب برای یکنواختی و جذب بهتر، شیب  °C/min 5/1 تا دمای°C 85 است که معمولاً رنگرزی در دستگاه جت و رمق کشی High temperature (HT) با همین شیب انجام می‌گیرد. از آنجایی که این نقطه، دمای شروع جذب رنگ دیسپرس است، کالا به مدت ۱۵ دقیقه در دمای °C 85 باقی می‌ماند.  پس از آن، با شیب °C/min 1-7/0 دما را به °C 130 درجه می‌رسانیم و با توجه به درصد رنگزا، ۳۰ الی ۶۰ دقیقه عملیات رنگرزی را ادامه می‌دهیم. معمولاً در دمای °C 85-80  چون دستگاه از زیر فشار و سایر مسائل فیزیکی خارج شده است، می‌توان درب آن را باز کرد و عملیات سرد کردن را انجام داد. در عملیات خنک‌سازی، چون آب سرد وارد دستگاه می‌شود، می‌تواند موجب شکست پارچه گردد؛ از این رو، باید دقت لازم را به عمل آورد. جهت رفع این مشکل، برخی از ماشین آلات جت دارای یک سیستم دوجداره است که آب مستقیماً در تماس با پارچه قرار نمی‌گیرد و می‌تواند به تدریج دما را کاهش و موجب خنک شدن آن گردد. در واقع، با بستن شیر بخار، شیر فشار شکن را باز می‌نماییم تا تا آب سرد از زیر J-Box وارد سیستم دوجداره گردد و دما خود به خود پایین آید.

از سوی دیگر، عملیات تخلیه باید حتماً در همین دما صورت گیرد؛ زیرا، در دمای پایین‌تر الیگومرها رسوب می‌کنند و موجب تشکیل توده‌های نامحلول می‌گردند. به عبارت دیگر، همان دمایی که جذب رنگزا آغاز گردیده (دمای°C 85)، باید عملیات خنک سازی و تخلیه صورت گیرد تا موجب شکست و خمش و دفرمه شدن پارچه نگردد، به خصوص اگر پارچه تریکو و یا لاکرادار باشد.

– عملیات رنگرزی در ماشین آلات ترموزول به چه صورت است و چه نوع پارچه‌هایی می‌توانند در این سیستم تحت عملیات رنگرزی قرار گیرند؟

پارچه‌های مخلوط پلی‌استر/ویسکوز و یا پلی‌استر/پنبه توسط ماشین آلات ترموزول، تحت عملیات رنگرزی قرار می‌گیرند و باید

تا حد امکان از رنگرزی پارچه % ۱۰۰پلی‌استر در این سیستم اجتناب کرد. ماشین ترموزول از یک فولارد بسیار دقیق و حساس به نام کوسترز تشکیل شده که از سه جهت چپ و راست و وسط به پارچه فشار وارد می کند. فشار وارده از جهت چپ و راست از طریق جک تعبیه شده و فشار قسمت وسط از طریق خود فولارد انجام می‌گیرد و به دلیل فشاری که فولارد موازی با سطح افق بر سطح پارچه وارد می‌آورد، پارچه % ۱۰۰پلی‌استر را بایستی به صورت طنابی رنگرزی نمود که می‌تواند در رمق کشی سیستم جت نیز مورداستفاده قرار گیرد.  پارچه پس از عبور از بین غلتک‌های فولارد، یک ارتفاع حدود ۴ متری را طی می‌نماید و از آنجا وارد اتاق‌های خشک کن می‌شود. با توجه به فاصله‌ای که پارچه طی می‌نماید، احتمال مهاجرت رنگزا بسیار بالاست، بنابراین، باید سعی شود که از یک ماده ضد مهاجرت استفاده گردد.

در این ماشین، قبل از خشک‌کن دستگاه، سیستمی به نام Infrared تعبیه شده که مانند یک المنت نورانی است و با عبور کالا از مقابل آن، در واقع مقداری از رطوبت پارچه را می‌گیرد. پارچه پس از عبور از این مرحله، وارد قسمت اول خشک‌کن دستگاه(Hot Flow) در دمای  °C 130 می‌گردد و پس از ورود به  قسمت دوم خشک کن  تحت دمای °C 220-180 قرار می‌گیرد که جذب رنگ و تثبیت نهایی در این مرحله اتفاق می‌افتد. در این قسمت با توجه به طول و سرعت ماشین، دماهای موردنیاز از °C 180 تا °C 220 اعمال می‌گردد. در برخی از ماشین آلات ترموزول، پس از خانه دوم، یک استنتر تعبیه شده و پس از آن، دارای یک خنک‌کننده می‌باشد و پارچه پس از خنک شدن، به صورت رول پیچیده می‌شود.
– علت انتخاب رنگزاهای کلاس D برای این نوع روش رنگرزی چیست؟

همانطور که اشاره شد، رنگزای کلاس D، بهترین نوع رنگزا جهت استفاده در سیستم‌های ترموزول می‌باشد که سوبله میشنی حدود ۴ یا ۵ دارند؛ بدین معنی که پارچه می‌تواند به مدت ۳۰ ثانیه در دمای  °C 180 قرار گیرد بدون اینکه رنگزا در این دما تصعید شود. رنگزای کلاس D به دلیل ساختار دانه درشتی که دارند، شروع جذب و نفوذشان نسبت به دیگر رنگزاهای دیسپرس با تاخیر بیشتری صورت می‌گیرد به طوریکه حتی در سیستم رمق کشی، می‌توان بهترین و یکنواخت‌ترین شید رنگی را ایجاد نمود.

– در این سیستم، رعایت چه فاکتورهایی می‌تواند منجر به ایجاد یک رنگرزی مطلوب گردد؟

یکی از این نکات حائز اهمیت در این مقوله،  Pick up گیری روزانه از فولارد می‌باشد که از جمله عملیات‌های حساس در این روش از رنگرزی است؛ چون اکثر پارچه‌هایی که در این سیستم رنگرزی می‌شوند، لباسی هستند و از آنجایی که اجزاء لباس در عرض پارچه تقسیم می‌شود، چنانچه سه قسمت فولارد دارای Pick up یکسانی نباشد، اختلاف رنگ در سه قسمت پارچه ( راست، چپ ، وسط) ایجاد می‌گردد. از این رو، باید روزانه از فولارد Pick up گیری کنیم تا از بروز چنین مشکلی جلوگیری شود. از دیگر مسائلی که باید مورد توجه قرار گیرد، ارتفاع ۴ متری است که پارچه جهت ورود به قسمت‌های خشک کن طی می‌نماید. چرا که در این ارتفاع، به دلیل عدم تثبیت رنگ بر روی پارچه احتمال مهاجرت رنگزا بسیار بالاست و استفاده از یک ماده ضدمهاجرت (Anti-Migration) در بروز چنین مشکلی می‌تواند کمک شایانی نماید.

 

– لطفاً توضیحاتی را در خصوص روش رنگرزی کریر و ماشین ‌آلات مورداستفاده در این سیستم بفرمایید.

معمولاً ماشین آلاتی که در این سیستم رنگرزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، ژیگر، هاسبل، جت بدون فشار و Over Flow است. همانطور که ذکر شد، رنگرزی به روش کریر در دمای°c  ۱۰۵ انجام می‌گیرد و در صورت عدم دسترسی به ترکیبات کریری، می‌توان از رنگزاهای Medium Energy  همانند Red 60، Red 50، Blue 56 وYellow 54 با رنگرزی در دمای °c 130  استفاده نمود. روش کریری، روشی است که در آن متورم شدن و نفوذ رنگزا به داخل الیاف و محبوس شدنشان اتفاق می‌افتد. مقدار کریری که معمولاً استفاده می‌گردد، g/L2 و رنگزا است.کریرها ترکیبات مختلف سمی و غیر سمی هستند که ترکیبات سمی به دلیل پایه‌های اورتوفنیل فنول‌هایشان برای لاکراها مضر است و از آنجایی که ترکیبات غیرسمی و بدون بو کریرها، هیچ گونه مشکلی را برای محیط زیست و کارگران کارخانجات ایجاد نمی‌کند، از لحاظ قیمتی گرانتر هستند.

 

– آیا پس از پایان رنگرزی نیازی به انجام فرآیندهای دیگر جهت افزایش کیفیت کالا می‌باشد؟

بله، از عملیات موردنیاز پس از رنگرزی، پاک کردن رنگ‌های اضافی یا سطحی، تحت عنوان  reduction clear است که برای تمام روش‌های رنگرزی با رنگزای دیسپرس انجام می‌گیرد. این عمل باعث می شود که رنگ شفاف‌تر شود و ثبات سایشی خشک و تر کالا به حداقل میزان خود برسد. در مورد پارچه‌های مخلوط، این عمل منجر به پاک کردن رنگ‌های اضافی روی جزء دوم می‌گردد. برای حمام reduction ، تقریبا ۵/۱ تا ۲ گرم در لیتر سود و ۲ گرم هیدرو که تقریبا pH=12  دارد استفاده می‌گردد. پس از انجام
عملیات reduction، شستشو و سپس خنثی‌سازی انجام می‌گیرد. در ژیگر، به دلیل بالا بودن میزان رنگ مصرفی، معمولاً از مقدار بیشتری سود استفاده می‌شود.

از آنجایی که سود هیدرو در دمای °C 60 به بالا به تدریج ضعیف می‌شود، اخیراً در بازار از reductionهای اصطلاحاً اسیدی استفاده می‌شود که مقاومت دمایی بیشتری را دارد و پس از پایان کار، نیازی به خنثی سازی ندارد. این reductionها می‌تواند به میزان g/L 2 در دمای جوش مورد استفاده قرار گیرد و دیگر نیازی به استفاده از سود و صابون و هیدرو در این عملیات نمی‌باشد.

 امیر استاد مدیرعامل شرکت رزفام تجارت

پلی استر پارچه پلی استر رنگرزی رنگرزی پارچه پلی استر
مدیر سایت سه‌شنبه 31 مرداد‌ماه سال 1396 ساعت 10:22 ق.ظ
نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد