در حال حاضر این سیستم به عنوان یکی از امید بخش ترین تکنولوژیها پذیرفته شده است در طول سال های 1960 افزایش چشمگیری در سرعت فرآیند های مقدمات ریسندگی به وجود آمد و با توجه به محدودیت های موجود در رینگ،ماشین رینگ به عنوان گلوگاهی مطرح گشت که روند تولید را با کاهش روبه رو می نمود و از طرفی یکی از محدودیت های رینگ که اتوماسیون می باشد نیز امکان استفاده در رینگ وجود نداشت. با بهینه نمودن رینگ بازهم سرعت تولید با ماشین های قبل و بعد مطابقت ندارد بنابراین تحقیقات متوجه دیگر ریسندگی که دارای سرعت های تولید بالاتری است گشت در نتیجه روشهای جدید در دهه 1970 پدید آمد که ار مهمترین آنها چرخانه است که از لحاظ تجاری نیز موفقیت آمیز بود توانست مقداری از سهم بازار ریسندگی رینگ را به خود اختصاص دهد اما نتوانست به لحاظ تکنیکی و اقتصادی جایگزین ریسندگی رینگ گردد.
در سالهای دهه 1980 روش های جدید ریسندگی دیگری عرضه گشت که از این میان،سیستم ریسندگی جت هوا ظاهر شد که توانست موفقیت تجاری نیز داشته باشد با حضور ریسندگی جت هوا در صنعت،موجب گردید بخشی از بازار ریسندگی الیاف استپل که چرخانه در آن قسمت به دلیل تکنیکی و اقتصادی حضور نداشت توسط ریسندگی جت هوا تکمیل گردید.
به عبارتی ریسندگی چرخانه ای برای نمرات نخ ضخیم تا متوسط متناسب است و ریسندگی جت هوا برای نمرات متوسط تا ظریف مناسبتر است.
لازم به ذکر است روش تشکیل نخ در این دو فرآیند با یک دیگر متفاوت بوده بدین صورت که روش تشکیل نخ در ریسندگی جت هوا بر اساس تاب مجازی(false twiste)می باشد در حالیکه در ریسندگی چرخانه ای روش تشکیل نخ بر اساس انتهای آزاد نخ(open-end)انفصال و تک لیف شدن الیاف می باشد.
در سیستم ریسندگی جت هوا پارمتر های زیر بسیار مهم می باشد:
1-الیاف مصرفی(طول الیاف به اندازه کافی باشد)
2-ناحیه کشش(تغییرات طولی الیاف کم تر باشد)
3-ناحیه تشکیل نخ
4-ناحیه برداشت
ناخالصی در ریسندگی جت هوا:
این فرآیند تا کنون به ریسندگی الیاف کاملا مصنوعی و ترکیبی از الیاف مصنوعی با الیاف پنبه ای محدود شده است و پنبه خالص را فقط به شکل شانه شده می توان مورد استفاده قرار داد و ریسندگی نخ پنبه ای با این سیستم دارای استحکام کمی در مقایسه با رینگ می باشد.
ناخالصی موجود در الیاف به عنوان یک عامل مزاحم عمل نموده و با توجه به سرعت غلتکهای کشش و کم شدن دانیسته رشته الیاف،ناخالصی ها
می تواند باعث قطع شدن رشته الیاف گردد.بنابراین بایستی تا حد امکان درصد ضایعات در حداقل تعداد باشد.
لازم است طول الیاف بلند حداقل 2 اینچ باشد و تا حد امکان الیاف مصرفی دارای حداقل تغییرات طولی باشند.کوتاه بودن طول الیاف امکان ایجاد اصطکاک کافی بین الیاف را مشکل می سازد.در نتیجه با کوتاه شدن طول الیاف،استحکام و یکنواختی نخ کاهش میابد.وابستگی بیش از حد استحکام و یکنواختی نخ به طول الیاف،به کارگیری الیاف کوتاه در این سیستم محدود ساخته است.
اهمیت طول،استحکام و ظرافت الیاف در سیستم ریسندگی جت هوا:
خصوصیات نخ های ریسیده شده به وسیله جت هوا بستگی به میزان درگیری الیاف در نخ و نحوه و ترتیب قرار گرفتن الیاف در نخ و تعداد و چگونگی الیاف کمربندی دارد.
برای اینکه الیاف کمربندی بتوانند به استحکام بخشیدن به نخ(الیاف کناری با پیچیدن و کمربند شدن دور الیاف مغزی باعث ایجاد نیروهای فشاری جانبی آنها شده و بدینوسیله افزایش اصطکاک بین الیاف در قسمت مغزی،از لغزش الیاف نسبت به هم جلوگیری و نهایتا باعث استحکان بخشی به نخ میگردند)کمک می نماید.
الیاف بایستی از طول لازم برخوردار باشند.وجود الیاف کمربندی خیلی کوتاه در استحکام نخ نقشی ندارد و به تجربه ثابت شده در صورتی که در ریسندگی الیاف کوتاه از الیاف مصنوعی استفاده گردید و طول الیاف کمربند شده به 1/5 اینچ برسد مناسبترین حالت برای نخ تولیدی خواهد بود.
حداقل تعداد الیاف در سطح مقطع نخ در این سیستم 80 لیف می باشد و با توجه به این مطلب قادر به تهیه نخ ظریفتر در ریسندگی ایرجت می باشیم
الیاف مصرفی لازم است داری استحکام مناسبی باشد که این پارامتر ارتباط مستقیم با استحکام نخ تولیدی دارد.
ظرافت الیاف از این لحاظ اهمیت دارد چون که هرچه الیاف ظریف تر باشند اولا داری مقاومت پیچشی کمتری بوده و سریعتر به دور الیاف دیگر پیچیده شده و کمربند می شوند و ثانیا سطح جانبی آنها بیشتر و به عبارتی اصطکاک بین الیاف، خصوصا الیاف مغزی بیشتر شده و به استحکام نخ کمک می نماید.
معمولا الیاف به صورت فتیله مرحله چند لاکنی و با نمره حدود 3gr/m به ماشین جت تغذیه می گردد.
ناحیه کشش در سیستم ریسندگی جت هوا:
سیستم کششی جدیدی که در ماشین ریسندگی جت هوا موراتا مدل mjs802)
به کار رفته قابلیت ریسندگی کلیه الیاف از 100 درصد پنبه و الیاف مصنوعی تا طول 2 اینچ را فراهم می کند این سیستم کششی سه بر سه مجهز به آپرون می باشد که هر دو آپرون بالا و پایینی آن از نوع کوتاه هستند و قابلیت اعمال کشش از 50 الی 200 را دارا می باشد.
همچنین بر روی چنین سیستمی امکان تغذیه نخ فیلامنتی و تولید نخ های فانتزی مغزی دار نیز فراهم شده است وسیله ای اضافی نیز جهت تغذیه الیاف استیپل قبل از غلتک عقب وجود دارد که این الیاف پس از تغذیه در کنار سایر الیاف از سیستم کششی عبور نموده به جهت های هوا وارد می شود و مغزی نخ را تشکیل می دهد.
تاثیر کشش اصلی بر خواص نخ:
اگر ما در این سیستم کشش کل را ثابت بگیریم و کشش در ناحیه عقب و جلو(اصلی) را متغیر در نظر بگیریم
کشش اصلی تاثیر زیادی بر:
1-نیروی پارگی
2-ازدیاد طول تا حد پارکی
3-پرز دهی نخ
دارد.
به طوری که با افزایش کشش در ناحیه جلو پارمتر های فوق افزایش
می یابد.یکنواختی نخ نیز به کشش اصلی بستگی دارد.
نکته ای که وجود دارد این هست که که در کشش های مختلف،تاثیر فشار جت اول بر روی یکنواختی نخ نیز متفاوت می باشد که این مطلب نشان می دهد که تعداد الیاف کمربندی با تغییر کشش،تغییر می نماید.بنابراین می توانیم این نتیجه رو بگیریم که تغییری ساده در مقدار کشش می تواند ساختار نخ را تغییر دهد.
ناحیه تشکیل نخ در سیستم ریسندگی جت هوا:
رشته الیاف کشیده شده پس از ناحیه کشش از دو جت هوا عبور می کند و رشته الیاف توسط جریان هوای موجود در جتها در جهت s یا z به دوران در می آید.
طریقه قرار گیری دو جت نسبت به یکدیگر به گونه ای است که جریان هوای دوار داخل هر یک ار نازلها خلاف جریان دیگری است.
نازل ها مولد جریان گردابی هوا هستند و به رشته نخ یک چرخش بالونی(حلزونی)می دهند.نازل دوم جریان هوا را با سرعت زاویه ای یک تا دو میلیون دور در دقیقه به چرخش در می آورد و این چرخش باعث می شود تا رشته الیاف(نخ)با سرعت زاویه ای 2500000 دور در دقیقه به شکل بالن به چرخش در آید.این چرخش سبب می شود تا رشته الیاف در این منطقه تاب دار گردند،میزان انتقال تاب واقعی به نخ بین 6تا12 درصد می باشد و به عبارتی توان تابگذاری عملی حدودتا 250000 در دقیقه خواهد بود.
فشار هوا در جت های هوا بین 4 تا 6(bar)می باشد که معمولا فشار هوا در جت دوم هوا بیشتر از جت هوای اول است.با توجه به اینکه نیروهای محوری طی عمل چرخش ناچیزند،رشته الیاف در داخل دو نازل به حالت آزاد و رها از کشش است و در نتیجه تاب تولید شده در قسمت فوقانی جت دوم،از داخل نازل اول گذشته و به نزدیکی غلطک جلوی کشش نیز می رسد.
جت هوا در ریسندگی ایرجت:
عمل تابیدن نخ و ایجاد استحکام را در ر ایرجت انجام می دهد.برای هر جت هوا دو شرط ضروری است:
1-رشته الیاف کشیده شده را،به داخل تاب دهنده(کانال اصللی) بمکد.
2-یک جریان هوای دوار را ایجاد نماید که نخ را بصورت یک بالن پایدار،با سرعت زیاد بچرخاند.
جت های هوا اغلب سطح مقطع گرد دارند و از دو قسمت داخلی و خارجی تشکیل شده اند.
قسمت داخلی،کانال عبوری نخ می باشد که جریان هوا در آن ایجاد میگردد.
دو انتهای باز این کانال،ورودی و خروجی تاب دهنده را به وجود می آورند.
نازل های دمنده هوا در محیط آن با زاویه ای از پیش طراحی شده با محور کانال اصلی قرار دارند.قسمت خارجی روی قسمت داخلی قرار میگیرد.بین لایه خارجی و داخلی فضائی بسته تشکیل می گردد که هوای فشرده برای نازل ها را فرم می دهد.بنابراین هوای فشرده با همان فشار و سرعت اولیه وارد نازل ها می گردد.در حین ریسندگی،این جتها،جریان هوائی را ایجاد می نماید که تاثیرش مکش رشته الیاف به داخل کانال تاب دهنده،تاب دادن الیاف و خارج کردن آن از خروجی کانال می باشد.
در این ناحیه پارمتر های زیر قابل برسی می باشد:
1-ساختمان جت هوا
2-هندسه جت ها
یکی از عواملی که تاثیر عمده ای بر روی خواص و ویژگی های نخ جت هوا دارد هندسه جتهای مصرفی می باشد.
عواملی که روی استحکام نخ ایرجت تاثیر دارند:
1-استحکام الیاف هرچه بیشتر باشد استحکام نخ هم بیشتر خواهد بود.
2-طول الیاف هرچه بیشتر باشد طول پیچش بیشتر و در کل نخ تولیدی بیشتر می گردد و بر روی اصطکاک الیاف مغزی موثر است.
3-ظرافت الیاف هرچه بیشتر باشد اصطکاک و الیاف داخلی بیشتر و مقاومت پیچشی الیاف کمربند کمتر و تعداد کمربندی بیشتر در کل استحکام نخ افزایش می یابد و همچنین حد ریسندگی در نمره ثابت افزایش که این مورد نیز استحکام نخ را افزایش می دهد.
4-عرض رشته تا عرض وب در غلتک تولید که هرچه بیشتر باشد تعداد الیاف کمربندی و درصد آنها در نخ افزایش و استحکام نخ را افزایش می دهد.
5-ظرافت نمره نخ:هرچه نمره نخ ظریفتر شود تعداد الیاف کل کاهش و طبق رابطه فوق درصد الیاف کمربندی و در کل استحکام نخ افزایش می یابد و از طرفی هرچه ظرافت نخ بیشتر باشد میزان اصطکاک نخ با کانال اصلی کمتر و لغزش تاب نیز کمتر خواهد بود و گشتاور پیچشی بیشتری به رشته الیاف در جت هوا وارد می شود.
6-فشار جت هوا خصوصا فشار هوا در جت دوم که هرچه بیشتر باشد الیاف کمربندی بیشتر به دور الیاف مغزی پیچیده می شود و استحکام نخ بیشتر خواهد بود.الیاف کمربندی محکمتر به دور الیاف مغزی پیچیده می شود.
7-سرعت تولید،هرچه سرعت تولید بیشتر باشد می تواند شعاع بالن های تولیدی توسط جت هوا رد کاهش
و بدین صورت روی الیاف کناری نهایتا درصد کمربندی تاثیر داشته و آن را کاهش و استحکام نخ کمتر میشود.
8-کشش محوری وارده به نخ(کشش بین غلتک تولید و محصول)هرچه بیشتر باشد اثر تاب کمتر و استحکام کمتر
می شود.
در آخر برای کاملتر شدن بحث امشب نخ تولیدی از سیستم جت هوا رو با نخ های تولیدی از سایر سیستم های ریسندگی بخصوص رینگ مقایسه میکنیم:
1- استحکام نخ جت هوا کمتر از نخ رینگ می باشد برای نخ پنبه ای استحکام نخ جت هوا 55 تا 60 درصد استحکام نخ رینگ مشابه و برای نخ پلی استر صد در صد استحکام نخ جت هوا 80تا85 درصد نخ رینگ مشابه است که دلیل آن ناشی اختلاف ساختمانی نخ رینگ و جت هوا است.هرچه نمره نخ ظریفتر گردد این اختلاف کمتر میگردد.
2- ازدیاد طول تا حد پارگی نخ های ریسیده شده جت هوا کم و بیش مشابه نخ های رینگ می باشد.هرچه نخها جت هوا ظریفتر گردد ازدیاد طول تا حد پارگی نخهای جت هوا کمتر از نخ های رینگ مشابه بوده و این اختلاف به 15 درصد می رسد و برای نخ های
پلی استرپنبه به 21 درصد می رسد و ضمنا کار تا حد پارگی برای نخ های جت هوا کمتر از نخ های رینگ مشابه است علت آن این است که الیاف کمربندی در زاویه تاب ممانعت می نمایند.
3-نایکنواختی(cv%) و عیوب نخ:
میزان نایکنواختی و عیوب نخ جت هوا در مقایسه با نخ رینگ مشابه کمتر است میران کاهش نایکنواختی 20 تا 25 درصد و میزان کاهش عیوب تا 30 درصد کم تر از نخ رینگ مشابه بوده و هرچه نخ ضخیم تر شود این اختلاف کمتر خواهد شد.
4-پرز دهی نخ های جت هوا به خاطر وجود الیاف کمربندی کمتر از نخ رینگ مشابه است و در صورت لزوم می توان با بخار دهی تا حدی اشکال حجیم شدن را مرتفع نمود.
5-مقاومت خمش و سایش نخ جت هوا بیشتر از نخ های رینگ مشابه بوده.
6-تمایل به حلقه خوردن(snarl) یا به عبارتی گشتاور زنده نخ های جت هوا کم تر از نخ رینگ مشابه است.
7-چروک خوردگی(drap) پارچه های تولیدی جت هوا مشابه رینگ هم نمره می باشد.
8-قدرت پوشانندگی نخ های جت هوا کمتر از نخ های رینگ مشابه است.
9-ساختمان نخ جت هوا در طول نخ مشابه نبوده و متغیر است و در رینگ چنین نیست.
10-توزیع تاب در مغز و سطح نخ رینگ یکنواخت بوده در حالیکه در نخ جت هوا مغز نخ دارای تابی نبوده و الیاف کمربندی دور آن کمربند شده است.
11-الیاف و نخ رینگ تحت کشیدگی بیشتری قرار گرفته اند تا در نخ جت هوا.
منبع: @AIi_saeidi