مهندسی نساجی گیلان:. گیل تکس

سایت تخصصی نساجی و پوشاک

مهندسی نساجی گیلان:. گیل تکس

سایت تخصصی نساجی و پوشاک

طلوع رنگ بر الیاف

نگاهی به تاریخچه رنگرزی 
     
   شناخت انسان از رنگ حداقل به سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد. تاریخ رنگرزی به طور دقیق مشخص نیست ولی «مرتضی راوندی، کارشناس هنر» عقیده دارد انسانهای اولیه «پس از تهیه لباس، از خاک‌های رنگین یا عصاره گیاهان و میوه‌ها موادی به دست آوردند و جامه‌ها را با آن رنگ کردند و به این ترتیب لباس رنگی مخصوص برای فرمانروایان درست شد و هنر رنگرزی نیز در خدمت بشر قرار گرفت.» نساجی و بافندگی در هر منطقه نشان از وجود الیاف خود رنگ و یا رنگ شده دارد و در هر جا اثر از نساجی باشد رنگرزی هم انجام می‌شده است.

عقیده دانشمندان بر این است که: «شناخت انسان از رنگ حداقل به سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد. شاید انسانهای نخستین هنگام غارنشینی و استفاده از میوه‌ها و گیاهان به رنگ بعضی از میوه‌های وحشی- همچون آلبالو و شاه توت- پی برده و از آن برای رنگ کردن نقش و تصویر جانوران مورد علاقه یا دیوار محل سکونت و بدن خود استفاده کرده باشند.» «سومری‌ها در ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در آشور ساکن شدند. یکی از لوح‌های سفالی کشف شده متعلق به آن دوره فهرستی از احتیاجات یک کدبانوی خانه، به لباس را در بر دارد که نشان می‌دهد، پارچه‌های آن دوره به رنگهای گوناگون رنگ می‌شده است.» در آثار مکتوب به دست آمده از چین چگونگی رنگرزی ابریشم در ۲۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بیان شده است و توضیح داده شده که چگونه رنگ‌های زرد، قرمز و سیاه را روی ابریشم بیاورند.
گفته می‌شود که پارچه‌های رنگ شده که از مکان‌های مقدس در مصر بدست آمده مربوط به ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است. طبق مطالعاتی که شده معلوم گردیده است که این هنر از مناطق باختر و از هند به سایر نقاط جهان کشانده شده و انگیزه آن لکه‌های بجا مانده از آب میوه روی پارچه که بطور تصادفی پیش آمده بوده است. شواهدی نشان می‌دهد که عملیات رنگرزی در ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در اطراف دریاچه «زوریخ» انجام می‌شده است.
در برخی از نقاط اطراف دریای مدیترانه که احتمالاً مسکونی بوده آثاری از تور، طناب، نمد و نخ‌های تابیده پرزدار عمدتاً کتانی با رنگ آبی ،رنگ شده یافت شده است. قطعه ای از پارچه ای ضخیم مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد در دست است که احتمالاً متعلق به چادری مقدس (معبد) بوده و زرد رنگ است. در منطقه ای که این پارچه یافت شده (در سواحل مصر) مقادیری پارچه کتانی و بافته‌های دیگر به دست آمده است که نشان از تجاری بودن منطقه دارد. از ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، ساکنان اطراف مدیترانه از پوست تنه بلوط، رنگ تهیه می‌کردند.تعداد مواد رنگزای طبیعی در دسترس خیلی وسیع نبوده است و برای به دست آوردن تنوع، رنگرزان از املاح فلزات استفاده می‌کردند. مصریان و یونانیان علاوه بر رنگزاهای متداول، از ریشه گیاهی به نام «آلکانت» برای ایجاد رنگ قرمز استفاده می‌کردند که در ۱۳۰۰ سال پیش از میلاد از جزیره قبرس خریداری می‌شده است.
پاپیروسهایی متعلق به قرن سوم پیش از میلاد یافت شده اند که یکی از قدیمی‌ترین نسخ رنگرزی است که از آنها به عنوان دایرهٔ المعارف رنگرزی یاد شده است. همچنین در نزدیکی اهرام مصر هم بقایای یک کارگاه رنگرزی به جا مانده است: «این کارگاه دو اتاق جداگانه داشته که یکی برای رنگرزی و دیگری جهت شستشوی الیاف استفاده می‌شده و کلاف‌های رنگ شده را در پشت بام خشک می‌کرده‌اند.» در نوشته‌های کهن هند چنین پیداست که رنگرزان آن دوره، طبقه و صنف معینی بوده اند و کار رنگرزی و شستشوی پارچه و لباسهای مستعمل را به عهده داشته‌اند. آنها از انواع رنگ زرد استفاده می‌کرده اند و چگونگی به دست آوردن رنگ قرمز از پوست درخت‌های خاص را می‌دانستند. در این نوشته‌ها، توضیحاتی در مورد تثبیت رنگ آبی به دست آمده از «نیل» بر روی پنبه هم آمده است. در حفاری‌های شهر «پمپی» و «هرکولانیوم» تعدادی کارگاه رنگرزی متعلق به سال ۷۹ میلادی کشف شده است.هنر رنگرزی در اروپا با شروع دوران مسیحیت به طور چشمگیری گسترش یافت. راهبان در طی قرون وسطی فرهنگ کاربرد رنگهای گیاهی را به زیبایی ثبت کردند.
در این زمان تقریباً تعداد محدودی رنگزا وجود داشت و رنگرزان اروپایی نیازهای خود را از خاور دور و نزدیک تأمین می‌کردند. «ونیز... مرکزی برای ورود کالاهای رنگی شرق گردید... مواد رنگی که تجارتش رونقی روزافزون داشت، به شهرهای مدیترانه ای فلورانس، پیزا و جنوا صادر می‌شد... شهرت رنگرزان اروپایی که از قرن دهم شروع به شکوفا شدن کرده بود، در قرن سیزدهم به اوج خود رسید.» بین سالهای «۱۱۵۳-۱۱۳۴» رنگرزان در اسکاتلند تحت قوانین مستقیم «دیوید اول» قرار داشتند. رنگرزی فرانسه در قرن سیزدهم و انگلستان در قرن چهاردهم با گسترش صنعت نساجی، از اهمیت ویژه ای برخوردار گشت.
«ژنو»، «باسل» و «فرانکفورت» از بازارهای بزرگ برای تجارت مواد رنگی در اروپا طی این دوران بودند. طی قرون پانزدهم و شانزدهم با کشف یک نوع رنگزای طبیعی در آمریکا این کشور نیز به منابع تأمین مواد رنگزا اضافه شد و درست در همین دوره بود که اسپانیا و پرتغال به دلیل کشف یک درخت در آمریکای جنوبی که می‌شد از آن رنگ قرمز خیلی عالی به دست آورد در کار رنگرزی زبانزد شدند. البته این درخت در قرن سیزدهم برای اهالی جزایر«Anderman» آشنا و به نام «Sappon» معروف بود که در آمریکای جنوبی «Brazil» نامیده می‌شد؛ به همین دلیل پرتغالی‌ها این منطقه را که محل کشت «Brazil» بود به همین نام، نامیدند و بعدها این کشور به نام برزیل معروف شد.
«شگردهای رنگرزی ترکیه که سالیان سال به عنوان راز حرفه ای نگه داشته می‌شد، در سال ۱۷۴۷ به اروپا رسید.»استفاده از مواد رنگرزی طبیعی حاصل از گیاهان (ریشه، ساقه، برگ، گل، میوه و دانه) و حشرات و صدف‌های دریایی در دربارهای سلطنتی تا قرن نوزدهم ادامه داشت. در سال ،۱۸۵۶ یک دانشجوی شیمی‌به نام «ویلیام هنری پرکین «William Henry Perkin» روش جدیدی در رنگرزی با استفاده از «آنیلین Aniline» را کشف کرد. در این زمان با گسترش یافتن علم شیمی‌رنگ، رنگهای طبیعی به تدریج جای خود را به رنگهای شیمیایی دادند.

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ

www.seemorgh.com/culture

منبع: www.aftab.ir

 

مدیر سایت دوشنبه 6 دی‌ماه سال 1389 ساعت 03:54 ب.ظ
نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد