مهندسی نساجی گیلان:. گیل تکس

سایت تخصصی نساجی و پوشاک

مهندسی نساجی گیلان:. گیل تکس

سایت تخصصی نساجی و پوشاک

کاربرد دندانه در رنگرزی:

برای این که بتوان الیاف را به هر شکل که هست رنگ نمود لازم است عملیاتی بر روی آنها با شرایط انجام شود تا ماده‌ی رنگی بتواند لاک‌های غیرقابل حل را روی الیاف تشکیل دهد و در جسم رسوخ کند و مایه‌ی ثبات رنگ شوند. یکی از آن شرایط عبارتند از دخالت دادن مواد کانی در الیاف که برای افزایش زمان جذب رنگ و ثبات آن به کار می‌رود. در صورتی که برخی از مواد رنگی بدون واکنش مواد کمک‌کننده کم و بیش بر روی الیاف جای می‌گیرند ولی ثبات ندارند و در اثر شستشو اصطکاک، برخورد نور و دیگر عوامل از بین می‌روند. دخالت مواد کانی در عمل رنگرزی را دندانه می‌نامند.

دندانه‌ها بر دو نوعند:

1-      دندانه‌های کانی

2-      دندانه‌های نباتی

دندانه‌های کانی: مانند کلرورها و سولفاتهای کانی (مس، قلع، سرب، روی) از میان دندانه‌ها برخی سفیدند و بی‌رنگ و برخی هم از خودشان رنگ دارند مانند سولفات مس CuSo4، بی‌کرومات پتاسیم (نارنجی) Cr2O7K2. خوبی دندانه‌های سفید در این است که در رنگرزی تغییر شکل و ته‌رنگ نخواهد داد ولی دندانه‌هایی که خود دارای رنگ هستند دیگر رنگهای بدست آمده را تغییر می‌دهند .  « مواد کانی که زود رسوب می‌دهند مرغوبتر می‌باشند زیرا بعد از رسوب وارد الیاف می‌شوند. شناخته‌ترین نوع آنها عبارتند از کروم، مس، آهن، آلومینیوم، روی و سرب»

دندانه‌های نباتی: عبارتند از مواد مازوجی مانند مازوج، سماق، پوست پسته، هلیله، بلوط و ....برخی از این مواد مانند پوست پسته فاقد رنگ می‌باشد ولی بعضی‌ها مانند مازوج دارای رنگ می‌باشند و در تمام دندانه‌هایی که به کار می‌روند اگر با مواد رنگی جوشانده شوند کمی رسوب می‌دهند و برای رنگهای تیره به کار می‌روند.

دندانه دادن به سه روش انجام می‌گیرد:

الف) روش دندانه پیش از رنگ

ب) روش دندانه و رنگ همزمان

ج) روش دندانه پس از رنگ

الف) روش دندانه پیش از رنگ: اگر دندانه‌دار کردن الیاف. پیش از رنگرزی صورت بگیرد ماده رنگرزی بیشتری بر روی الیاف تثبیت خواهد شد و ثبات‌های رنگی بهتری حاصل خواهد گردید.

ب) روش دندانه و رنگ همزمان: این روش اغلب برای رنگهای روشن به کار برده می‌شود. کار رنگرزی و عمل دندانه با هم در یک حمام انجام می‌پذیرد.

ج) روش دندانه بعد از رنگ: این روش برای الیافی که با مواد رنگین شیمیایی رنگ می‌شوند استفاده می‌شود. و بیشتر برای رنگهای روشن و شفاف می باشد. چون تمایل جذب رنگ توسط پشم بدون وجود دندانه کم است و رنگ حاصله بسیار ضعیف است.
    

خصوصیات دندانه‌ها :

دندانه زاج سفید: سولفات مضاعف پتاسیم آلومینیم است که به صورت تکه‌ای بلور سفید رنگ وجود دارد، استفاده بیش از اندازه آن اسباب درهم‌رفتگی و چسبندگی پشم می‌شود. مهمترین دندانه‌ای است که در رنگرزی خامه قالی استفاده می‌شود. املاح آلومینیم خصوصاً نمک مضاعف آلومینیم و پتاسیم است که زاج سفید نامیده می‌شود. زاج سفید به طور کلی یکی از ذخایر زمینی به حساب می‌آید در ایران معادن زاج سفید فراوان است. مهمترین معادنی که در ایران استخراج می‌شود معادن طارم زنجان و رضاییه می‌باشد. از این معادن گاهی قطعاتی بدست می‌آید که تقریباً خالص و بدون عملیات دیگر قابل استفاده هستند. لازم به ذکر است که آبهای سنگین مانند آب اصفهان و یزد باعث رسوب زاج می‌گردد. لذا در موقع دندانه‌دادن باید دقت فراوان نمود که قبل از مصرف آب را تصفیه نمود و یا در صورت عدم تصفیه آب کمی به آن فسفات سدیم اضافه کنیم. زیرا استفاده از آبهای سنگین باعث عواملی مانند کم شدن قدرت دندانه و نایکنواختی پشم‌های رنگ شده می‌گردد.

دندانه  ی مس

زاج آبی دندانه‌ ای رنگی است. به طور کلی دندانه سولفات مس با پشم واکنش داده و از استقامت مکانیکی آن می‌کاهد. زاج آبی پشم را زبر و شکننده می‌کند. مقدار سولفات مس که برای دندانه دادن به کار می‌رود حدود 4 درصد نسبت به وزن خامه می‌باشد. ولی برای ابریشم این عدد بیشتر است چون ساختمان الیاف ابریشم فشرده و به هم‌آمیخته است. پشم بعد از دندانه دادن با سولفات مس به رنگ آبی مایل به سبز کم‌رنگ در می‌آید. این رنگ بر روی رنگ نهایی پشم تأثیر خواهد گذاشت. کلاً برای رنگهای با فام سبز و بژ از دندانه‌مس استفاده می‌شود. سولفات مس سمی است در موقع استفاده از آن باید دقت کافی به عمل آورد.

سولفات مس.jpg

 

 

 

دندانه آهن

یکی دیگر از دندانه‌های مورد مصرف در رنگهای طبیعی سولفات آهن یا سولفات فرو می‌باشد سولفات فرو پودری متبلور به رنگ سبز کم‌رنگ است که به زاج سبز هم معروف است. این ماده علاوه بر افزایش ثبات رنگ باعث تیره شده و سخت‌تر شدن پشم می‌شود. در گذشته این ماده در دندانه پشم و دیگر الیاف کاربرد زیادی داشته ولی امروزه بیشتر از دندانه‌های کرومی استفاده می‌شود.

 

سولفات آهن.jpg

 

 

 

دندانه کروم

این دندانه از بیکرومات سدیم و بیکرومات پتاسیم تشکیل شده و از مهمترین دندانه‌رنگهای مصنوعی شیمیایی به شمار می‌رود. با این حال در رنگرزی گیاهی نیز بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده معمولاً به صورت کریستالهای ریز پرتغالی رنگ وجود دارد. الیافی که با این ماده دندانه می‌شوند در مقابل نور بسیار حساس می‌باشند لذا باید آنها را از نور شدید و نور خورشید دور نگه داشت چون نور باعث تیرگی رنگ در قسمتهای نور دیده می‌شود. این دندانه از دندانه های بسیار قوی به حساب می‌آید برای همین ممکن است در بعضی از افراد حساسیت‌های پوستی ایجاد کند.

مدیر سایت دوشنبه 6 دی‌ماه سال 1389 ساعت 04:39 ب.ظ
نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد